Advocaat Assange: geen grond voor uitlevering Assange aan VS

Edward Fitzgerald, de advocaat van Julian Assange, heeft bij een regiezitting voor de behandeling van het uitleveringsverziek gezegd dat het uitleveringsverdrag tussen het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten niet voorziet in uitlevering op politieke gronden. 'De delicten waarvoor Assange in de VS terecht zou moeten staan zijn hoe dan ook politieke delicten', meent Fitzgerald.

Andere punten die de verdediging zal aanvoeren zijn de medische toestand van Assange, de afwijzende reacties van sommige Amerikaanse politici, details uit de zaak van Chelsea Manning en het onderzoek van de Spaanse Justitie naar het afluisteren van Assange tijdens zijn asiel in de ambassade van Ecuador. De verdediging klaagt over gebrek aan contact met Assange, waardoor hij niet op de hoogte gehouden kan worden van alle informatie die zijn team in de zaak naar voren brengt. Het inhoudelijke proces begint op 24 februari.

Vorige week is Assange via een video-verbinding voor de Spaanse rechter als getuige opgetreden. Hij zei dat hij zich niet bewust was geweest van de afluisterpraktijken. Wel had hij in 2017 bij een vervanging van de beveiligingscamera's gevraagd of er ook microfoons in zaten. Dat werd ontkend. Assange vermoedt nu dat er ook opnames gemaakt zijn van gesprekken met zijn advocaten. Dit zal ongetwijfeld terugkomen in de aanpak van zijn advocaten bij het proces over zijn uitlevering aan de VS. Zowel de vertegenwoordiger van de ambassade van Ecuador, als een woordvoerder van de CIA, die opdracht gegeven zou hebben voor het plaatsen van microfoons, weigerden commentaar te geven op de aanklacht. Morales, de directeur van het beveiligingsbedrijf dat in deze zaak terecht staat, zei dat alle informatie die hij vergaarde vertrouwelijk is en toebehoort aan de regering van Ecuador en dat hij 'gewoon zijn werk deed'.

Een voormalige consul van Ecuador in het Verenigd Koninkrijk sprak buiten de rechtbank schande van de afluisterpraktijken. 'Dat bedijf was ingehuurd om de ambassade van Ecuador, het personeel én Julian Assange te beschermen.'

Steun Chelsea Manning!

Manning zit nog altijd vast omdat ze weigert te getuigen voor de grand jury, maar ze is haar vertrouwen in een goede afloop nog niet verloren. 'Hey all, each and every day that passes while here marks another small victory, and another step on my journey home', twitterde ze vorige week vanuit de gevangenis.

Op 17 december wordt Chelsea 32. Je kunt haar feliciteren en je steun betuigen op het volgende adres (alleen per ouderwetse brief zonder versieringen; verjaarskaarten, boeken en tijdschriften worden niet geaccepteerd):

Chelsea Elizabeth Manning
A0181426
William G. Truesdale Adult Detention Center
2001 Mill Road
Alexandria, VA 22314

Verenigde Staten

Intussen blijven haar advocaten de praktijk van dwangmatige opsluiting aanvechten en zoeken naar nieuwe wegen om haar vrij te krijgen. Donaties zijn welkom via het Action Network.

Vorige maand heeft Manning haar bezwaren tegen de grand jury uiteengezet in een boodschap aan de bezoekers van de Aaron Schwarz Day in San Francisco. Aaron Schwarz was een hacker en activist voor de vrije beschikbaarheid van informatie op het internet die meermalen werd vervolgd in de VS en in 2013 zelfmoord pleegde.

Vader Assange vreest voor het leven van zijn zoon

John Shipton, de vader van Julian Assange bezocht zijn zoon vorige week in de gevangenis in Londen waar hij wordt vastgehouden in afwachting van het proces over zijn uitlevering aan de Verenigde Staten, komend voorjaar. Shipton vreest dat Assange er niet meer levend uitkomt. 'Na negen jaar vervolging voor de moed om Amerikaanse oorlogsmisdaden te onthullen moet ik de bittere waarheid onder ogen zien dat hij in gevangenschap zou kunnen sterven.'

Al eerder waren berichten naar buiten gekomen over de slechte lichamelijke en geestelijke conditie van Assange. De Amerikaanse oud-diplomaat Craig Murray woonde op 21 oktober een zitting bij van de rechtbank ter vaststelling van formaliteiten in de voorbereiding van het uitleveringsproces. Murray was geschokt over de lichamelijke en en geestelijke conditie van Assange tijdens de rechtzitting. Een uitgebreid verslag van Murray is in vertaling te lezen bij Krapuul. Opmerkelijk is ook dat er niet minder dan vijf vertegenwoordigers van de Amerikaanse regering bij het proces aanwezig waren, en dat ze achter de Britse aanklagers zaten en hen in wezen opdrachten gaven.

CIA liet Spaans bedrijf Assange bespioneren

Het Spaanse Hoogerechtshof is een onderzoek begonnen tegen het bedrijf UC Global S.L. dat de ambassade van Ecuador in Londen moest beveiligen, schrijft de Spaanse krant El Pais. Het bedrijf blijkt van de CIA opdrachten te hebben aanvaard om Assange tijdens zijn verblijf daar af te luisteren. David Morales, de eigenaar het bedrijf zou audio- en video-opnames van ontmoetingen van Assange met zijn advocaten en medewerkers hebben overhandigd aan de Amerikaanse geheime dienst.
Morales, een militair op verlof, was ingehuurd door de geheime dienst van Ecuador voor de beveiliging van de ambassade. Na een bezoek aan een beurs voor security-bedrijven in Las Vegas vertelde hij zijn naaste medewerkers onder geheimhouding dat hij opdrachten van de CIA had aanvaard: “We are playing in another league. This is the first division,”.

In december 2017 organiseerde Morales een ontmoeting tussen het hoofd van de Ecuadoriaanse geheime dienst en Assange over een mogelijke overdracht naar een ander land. Morales maakte van dat gesprek opnames die hij ter beschikking stelde van de Amerikanen. Direct daarna vaardigde de VS een internationaal aanhoudingsbevel uit tegen Assange.

Morales zorgde ook voor drie gescheiden streaming diensten van de opnames in de ambassade: een voor Ecuador, een voor zijn eigen bedrijf en een die kennelijk bedoeld was voor de Amerikanen. Microfoons werden geïnstalleerd in de brandblusapparatuur en ook in het vrouwentoilet. Daar ontving Assange, die buitengewoon argwanend was en overal afluisterapparatuur vermoedde, zijn gasten ook wel voor vertrouwenlijke gesprekken.

Assange zal zich dan ook niet verbazen over de activiteiten van UC Global S.L.. Nog voordat hij uit de ambassade werd gezet maakte Wikileaks al bekend dat er een onderzoek naar afluisterpraktijken liep. Video- en fotomateriaal was in Spanje opgedoken bij afpersers die dachten er geld aan te kunnen verdienen.

Cowdfunding actie voor Chelsea Manning

Chelsea Manning zit inmiddels meer dan een half jaar vast in een federale gevangenis in Alexandria, Virginia omdat ze weigert te getuigen voor een Grand Jury over haar contacten met Wikileaks en Julian Assange. In mei is haar detentie korte tijd onderbroken vanwege de beëindiging van de zittingstermijn van de Grand Jury, maar al na enkele dagen werd ze opnieuw vastgezet omdat ze ook niet voor de nieuw benoemde Grand Jury wilde verschijnen. Manning is principiëel gekant tegen de geheime zittingen van dit speciale orgaan dat rechtszittingen moet voorbereiden. Daarbij komt dat alle informatie die ze zou kunnen geven al bekend is uit haar eerdere proces voor de militaire rechtbank in 2013. Manning:

“This grand jury seeks to undermine the integrity of public discourse with the aim of punishing those who expose any serious, ongoing, and systemic abuses of power by this government.”

Voor elke dag dat Manning weigert te getuigen voor de Grand Jury wordt haar een boete opgelegd van aanvankelijk 500 dollar en sinds half augustus 1000 dollar. Een poging om deze straf per kort geding ongedaan te maken werd door de rechter afgewezen. Dit ondanks de schets van haar persoonlijke situatie tijdens de zitting van het kort geding, waarbij werd aangegeven dat zij geen spaargeld heeft, dat eventuele inkomsten door de hechtenis onmogelijk zijn gemaakt en dat zij haar persoonlijke bezittingen heeft moeten overbrengen naar een opslag omdat zij ook de huur van haar appartement niet meer kan voldoen. De boete kan uiteindelijk oplopen tot 441.000 dollar.

De Amerikaanse supportgroep 'Chelsea Manning Resists', die mensen aanspoort Manning te schrijven, is nu ook gestart met een crowdfunding actie. Bijna vijfduizend mensen hebben al ingetekend. Het geld zal worden besteed aan alle juridische kosten die voor haar zaak moeten worden gemaakt.

Persvrijheid in de VS onder druk

Op de World Press Freedom Index van Reporters Sans Frontières (RSF) staat de VS met een 48e plaats niet erg hoog genoteerd. Met een president die de pers 'de vijand van het volk' noemt hoeft het niet te verbazen dat dit land de afgelopen jaren is gedaald op de thermometer van de persvrijheid wereldwijd. Maar of de betekenis daarvan overal doordringt is de vraag. De associatie van de VS met vrijheidsrechten is diep ingebakken in de publieke opinie. De reputatie van de Amerikanen is zo groot dat de kwaliteit van het nieuws uit de Verenigde Staten vooralsnog door de meeste media min of meer gelijkgeschakeld wordt aan de nieuwsvoorziening in (Noord-)Europese landen boven aan de lijst van RSF.

Een brede coalitie van organisaties die zich zorgen maken over het persvrijheid in de VS probeert nu met de U.S. Press Freedom Tracker duidelijk te maken dat er echt iets aan de hand is in Trumpland. En ook dat het niet alleen aan het Witte Huis ligt. Media berichten doorgaans vooral over incidenten, maar een overzicht van een reeks incidenten geeft pas een beeld van een trend. En die trend is bepaald niet gunstig voor de Amerikaanse journalisten. Journalisten in de Verenigde Staten worden geconfronteerd met vijandigheid van de kant van lokale en federale overheden, en een groeiend aantal juridische bedreigingen voor zichzelf en hun bronnen.

Vriend van Assange vervolgd in Ecuador

De jacht op Julian Assange en Wikileaks heeft een nieuw slachtoffer geëist. De Zweedse IT-specialist Ola Bini is op 11 april, de dag dat zijn vriend Assange door de Britse politie uit de ambassade van Ecuador werd gehaald, in Ecuador gearresteerd. Hij heeft twee maanden zonder duidelijke aanklacht in de gevangenis doorgebracht. In juni moest hij vanwege de onrechtmatigheid van zijn gevangenneming worden vrijgelaten, maar hij moet in het land zijn proces afwachten. Waarvan hij precies beschuldigd wordt blijft onduidelijk, de aanklacht is in de loop van de tijd ook al een keer gewijzigd. Justitie is kennelijk niet geheel zeker van de zaak. Nadat alle apparatuur van Bini al in beslag was genomen heeft de politie vorige week een inval gedaan bij een expert die de verdediging terzijde staat. Ook bij hem is alle apparatuur in beslag genomen. Amnesty International heeft opnieuw geprotesteerd tegen de ernstige schending van de rechten van Bini op een eerlijk proces. Amnesty volgt zijn proces omdat eerder al is gebleken dat de er sprake is van directe inmenging van de regering bij zijn arrestatie en vervolging.

Ola Bini moet in Ecuador zijn proces afwachten. Tot nu toe is er weinig aandacht geweest voor zijn zaak in de main stream media.

Australische klokkenluider McBride is niet bang voor de gevangenis

Het proces tegen de voormalige legeradvocaat en klokkenluider David McBride is gepland voor komend voorjaar. McBride legde met zijn informatie aan journalisten van de Australische nieuwszender ABC de basis voor de “The Afghan Files”, onthullingen over misdragingen van Australische militairen in Afghanistan. Deze onthullingen waren eerder dit jaar aanleiding voor een grootscheepse inval door de politie bij de Australische omroep waarbij meer dan 9000 documenten zijn onderzocht.

McBride  wordt beschuldigd van het lekken van staatsgeheimen, maar een duidelijke bewijsvoering is er volgens hem nog niet. McBride ontkent niet dat hij de geheime documenten gelekt heeft. Hij zag het als zijn plicht om onwettig gedrag van de overheid te rapporteren. De dreiging van gevangenisstraf maakt geen indruk op de militaire klokkenluider: “They’ve threatened me all along with going to jail. If I was afraid of going to jail, why would I have been a soldier?”

De  Afghan Files bestaan uit documenten uit de afgelopen tien jaar over het optreden van Australische troepen in Afghanistan. Onderzoek leidde tot grote zorgen bij het Australische ministerie van Defensie, zo blijkt uit diverse rapporten. Die melden onder andere het doden van een man en zijn slapende kind, van een gevangene en van verschillende mensen, zowel volwassenen als kinderen, die duidelijk niet betrokken waren bij gevechtshandelingen. Sommige van die incidenten hebben indertijd wel de pers bereikt, maar Defensie gaf nooit volledige openbaarheid. Ook worden confrontaties tussen commandanten en onderzoekers gemeld. Uit de stukken wordt wel duidelijk dat men behoorlijk in de maag zat met het optreden van de soldaten, maar in veel gevallen zijn acties uitgebleven. Een rapport uit 2014 meldt dat de problemen voortkomen uit de organisatiecultuur, een “warrior culture” waarbij officieren een oogje dichtknijpen voor ongeoorloofd gedrag.

McBride (55) loopt het risico de rest van zijn leven in de gevangenis te moeten doorbrengen. Hij ziet echter nog wel kansen om daaraan te ontsnappen. Hij voert als advocaat zijn eigen verdediging en zegt nog wel een paar truucjes achter de hand te hebben. Voor Defensie is het proces trouwens ook een risico. Veel informatie zal openbaar worden die men liever in de doofpot had willen stoppen.

[Foto: CAPT Stu Wood. Courtesy Australian Government Department of Defence, CC]

Chelsea Manning nog steeds vast - boete loopt al in de tienduizenden dollars

Klokkenluider Chelsea Manning zit inmiddels al weer meer dan 150 dagen in de cel omdat een Grand Jury haar wil dwingen vragen te beantwoorden over haar contacten in 2010 met WikiLeaks. Behalve haar hechtenis (sinds begin maart dit jaar) tot ze wil meewerken heeft de jury haar sinds 16 mei een boete opgelegd van 500 dollar per dag, die vanaf 16 augustus jl. verhoogd is tot 1.000 dollar per dag. Als deze sancties doorgaan kan de boete oplopen tot 441.000 dollar.

De zelden ingezette procedure met een Grand Jury lijkt er met name op gericht om Manning te ondervragen over hulp die zij zou hebben gekregen van Julian Assange bij (waarschijnlijk mislukte) pogingen om het wachtwoord van een medewerker van het Pentagon te kraken. Manning, die via WikiLeaks oorlogsmisdaden van de Amerikanen in Afghanistan en Irak aan het licht bracht, heeft bij haar berechting verantwoording voor haar daden afgelegd en werd veroordeeld tot 35 jaar gevangenisstraf. President Obama schold bij zijn vertrek uit het Witte Huis haar resterende straf kwijt. Manning heeft nu geweigerd vragen in een Grand Jury-procedure te beantwoorden, omdat de zittingen niet openbaar zijn en omdat zij alle vragen over haar daden al heeft beantwoord tijdens haar proces. Daarbij is bovendien niet vast komen te staan dat zij contact met Assange heeft gehad. Het is dan ook alleen al vanuit dit oogpunt een klaarblijkelijke poging van justitie in de VS om haar alsnog te belasten en daarmee de zaak tegen Assange (zie bericht hieronder) te onderbouwen.

Rechter weigert herziening

In een soort kort geding-procedure die Mannings advocaten hebben aangespannen heeft een federale rechter deze week beslist dat er geen reden is om de opgelegde hechtenis en boete te herzien. Rechter Anthony Trenga wees ook het verzoek om een hoorzitting over de proportionaliteit van de gijzeling van Manning af. Als onderbouwing van zijn beslissing stelde hij, dat Manning de mogelijkheid heeft om de boete te schikken en dat zij die optie ook nog heeft na haar vrijlating. “Therefore, the imposed fines of $500 per day after 30 days and $1,000 per day after 60 days is not so excessive as to relieve her of those sanctions or to constitute punishment rather than a coercive measure.” Zo erg is het allemaal niet, luidt samengevat zijn argument. Dit ondanks de schets van haar persoonlijke situatie tijdens de zitting van het kort geding, waarbij werd aangegeven dat zij geen spaargeld heeft, dat eventuele inkomsten door de hechtenis onmogelijk zijn gemaakt en dat zij haar persoonlijke bezittingen heeft moeten overbrengen naar een opslag omdat zij ook de huur van haar appartement niet meer kan voldoen.

Manning reageerde op het vonnis met de opmerking, dat zij teleurgesteld is, maar allerminst verrast. “The government and the judge must know by now that this doesn’t change my position one bit.” Al voorafgaand aan de eerste jury-zitting waar zij weigerde te verschijnen had Manning in een helder statement aangegeven waarom zij niet wenste te verschijnen en dat niets haar daartoe zal kunnen dwingen. Zoals Manning eerder al heeft aangegeven lijkt het erop, dat de Trump-administratie met deze acties wraak wil nemen op het besluit van Obama haar straf kwijt te schelden. Trump zelf heeft kort na zijn aantreden verklaard dat Manning nooit had moeten worden vrijgelaten. Volgens haar advocaten kan haar hechtenis nog zeker een jaar duren als deze of een hogere rechter niet ingrijpt.

Vonnis van federale rechter in de VS opsteker voor Julian Assange

De uitspraak op 30 juli jl. van een federale rechter in de VS in de zaak over de ‘gehackte’ mails van een campagnemanager van Hilary Clinton lijkt om twee redenen van groot belang voor Julian Assange. Assange zit in het Verenigd Koninkrijk een straf uit van vijftig weken omdat hij de voorwaarden voor zijn borgtocht had geschonden door toevlucht te zoeken in de ambassade van Ecuador in Londen en zich zo aan de Britse justitie te onttrekken. Na zijn arrestatie in april dit jaar diende de Amerikaanse justitie een uitleveringsverzoek in bij de Britten. De VS willen Assange vervolgen voor de publicatie via WikiLeaks van talrijke 'staatsgeheime' documenten en voor samenzwering tegen de staat, een berucht element uit de anti-spionagewetgeving in de VS op basis waarvan indertijd bijvoorbeeld ook Daniel Ellsberg, onthuller van de Pentagon Papers over de oorlog in Vietnam, werd aangeklaagd. Sinds diens vervolging mislukte, leek het pleidooi van Ellbergs verdedigers dat de grondwettelijk gegarandeerde persvrijheid van hoger belang kan zijn dan het publiceren van staatsgeheimen vrij algemeen aanvaard en werden aanklachten op basis van de Espionage Act uit 1917 nog maar zelden gebruikt. Tot aan de berechting van klokkenluider Bradley Manning, die in 2013 ook daadwerkelijk werd veroordeeld op basis van deze wetgeving, zij het niet voor hulp aan de vijand en niet voor het publiceren van staatsgeheimen. Desondanks haalt justitie in de VS dit artikel nu toch weer van stal om Assange uitgeleverd te krijgen.

'Russische hack' onbewezen

Het vonnis van 30 juli is geveld in de rechtszaak die de Democratische Partij in de VS (het Democratic National Congress, DNC) aanspande tegen WikiLeaks ‘en andere partijen’. Volgens de aanklacht van DNC zou WikiLeaks, dat op een cruciaal moment in de verkiezingsstrijd tussen Trump en Clinton een omvangrijke mailcorrespondentie van de campagneleider van de Democraten publiceerde, de bewuste correspondentie toegespeeld hebben gekregen van een Russische inlichtingendienst. Rechter John G. Koeltl stelt in zijn opzienbarende vonnis echter, dat de DNC voor deze bewering geen enkel steekhoudend bewijs heeft aangeleverd. Oftewel: dit onderdeel van ‘Russiagate’ – de betrokkenheid van Poetin c.s. bij het beïnvloeden van de verkiezingen in de VS – berust vooralsnog louter op onbewezen aantijgingen. Zelfs van het hacken van servers van de DNC is niets gebleken. Ergo: het is ook mogelijk dat er van binnenuit is gelekt bij de Democraten.

Rechter beschouwt WikiLeaks als nieuwsorganisatie

Van verstrekkender belang lijkt nog, dat de federale rechter in zijn vonnis tevens stelt, dat WikiLeaks alleszins vergelijkbaar is met andere media die nieuws verspreiden: “If WikiLeaks could be held liable for publishing documents concerning the DNC’s political financial and voter-engagement strategies simply because the DNC labels them ‘secret’ and trade secrets, then so could any newspaper or other media outlet. (-) The First Amendment prevents such liability in the same way it would preclude liability for press outlets that publish materials of public interest despite defects in the way the materials were obtained so long as the disseminator did not participate in any wrongdoing in obtaining the materials in the first place.” (The First Amendment is het eerste artikel van de Amerikaanse grondwet, waarin de basisvrijheden staan omschreven, waaronder die van de persvrijheid.) De rechter voegt hieraan nog uitdrukkelijk toe, dat het niet verboden is om gestolen documenten te publiceren, zolang althans het publicatiemedium niet zelf betrokken is geweest bij de diefstal: “A person is entitled to publish stolen documents that the publisher requested from a source so long as the publisher did not participate in the theft.”

Beide elementen van het federale vonnis in de rechtszaak van de Democraten tegen WikiLeaks en veronderstelde andere betrokkenen zijn hoe dan ook van belang voor Julian Assange, zeker waar het gaat om het uitleveringsverzoek van de VS waar hij zich uiteraard met hand en tand tegen verzet. Op zich hoeft de Britse justitie zich niets aan te trekken van het vonnis, maar het zal toch een stuk lastiger worden uitlevering te verdedigen nu een Amerikaanse federale rechter al bij voorbaat stelt dat er wat betreft de publicatie van de DNC-mails van strafbare feiten aan de kant van WikiLeaks geen sprake is. Bedreigend voor Assange blijft wel een ander onderdeel van de aangevoerde uitleveringsgronden, namelijk de beschuldiging dat Assange Bradley (nu Chelsea) Manning zou hebben geholpen documenten te stelen. 

Scotland Yard dreigt met vervolging van journalisten

Het uitlekken van vertrouwelijke berichten van de Britse ambassadeur in Washington heeft Scotland Yard in conflict gebracht met de pers. In de vertrouwelijke berichten die de Mail on Sunday naar buiten bracht schreef ambassadeur Sir Kim Darroch dat hij president Trump 'incomeptent' en 'onzeker' vond. Na de publicatie van zijn telegrammen vorige week achtte Darroch zijn positie als vertegenwoordiger van het VK in de Verenigde Staten onhoudbaar en bood hij zijn ontslag aan.

Vandaag is opnieuw correspondentie van Darroch uit Washington naar buiten gekomen. De ambassadeur beoordeelde vorige jaar het opzeggen van het nucleair verdrag van de VS met Iran als 'diplomatiek vandalisme'. Trump zou het alleen gedaan hebben om wraak te nemen op zijn voorganger Obama. Hij had ook totaal geen idee hoe het verder moest met Iran.

Bij de ophef over het lekken van deze vertrouwelijke diplomatieke correspondentie is er nu ook verontwaardiging over de opstelling van Scotland Yard die de bron van het lek moet zoeken.

Het hoofd van de contraspionage-afdeling van Scotland Yard, Neil Basu waarschuwde journalisten en uitgevers dat zij kunnen worden vervolgd voor het openbaar maken van staatsgeheimen als zij nog meer diplomatieke boodschappen publiceren, schrijft De Volkskrant. Daarmee lokte hij flinke kritiek uit. George Osborne, de vroegere minister van Financiën en nu de hoofdredacteur van de London Evening Standard noemde het een ‘heel domme uitspraak’ van een politieman ‘die kennelijk niet veel kaas heeft gegeten van de persvrijheid’.

Opmerkelijjk is dat ook minister van Buitenlandse Zaken Jeremy Hunt en zijn voorganger Boris Johnson, die nu verwikkeld zijn in een strijd om de opvolging van premier Theresa May, de persvrijheid verdedigden. Volgens hen moet de politie achter het lek aan gaan, niet achter de media.

[Foto: Matt Brown CC]

AIVD klaagt journalist aan

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) heeft een kort geding aangespannen tegen Volkskrant-journalist Huib Modderkolk. De AIVD zag zich ook "gedwongen" aangifte te doen tegen Modderkolk vanwege het "voornemen" staatsgeheimen openbaar te maken. De journalist heeft een boek geschreven over digitale spionage dat binnenkort zal worden gepubliceerd. De AIVD heeft de tekst gezien en op verzoek van de dienst heeft Modderkolk enkele aanpassingen gemaakt. Modderkolk: 'De punten die ze overtuigend hebben gebracht, heb ik aangepast, maar een aantal punten waren niet overtuigend en het blijft een journalistieke afweging. Als ik nog meer informatie moet weghalen komt de geloofwaardigheid van het boek in het gedrang. Dat betekent dat er vrij weinig overblijft van wat ik over een bepaalde operatie kan schrijven. Bovendien zie ik niet hoe mensen door deze informatie alsnog in gevaar kunnen komen'. Verder zegt hij: 'De AIVD heeft de kans gehad me van meer informatie te voorzien om me op andere gedachten te brengen.'
Maar daar wilde de AIVD niet aan. Volgens de dienst gaat het om tien woorden die staatsgeheime informatie bevatten. 'Ze kunnen niet op deze manier gepubliceerd worden, want dat betekent mogelijk levensgevaar voor een bron. Onze wettelijke plicht is het beschermen van onze informatie en bronnen,' aldus een woordvoerder.

Preventieve censuur

Advocaat Christiaan Alberdingk Thijm vindt een aangifte tegen Modderkolk vanwege zijn voornemen tot publicatie "volstrekte onzin". Het is een poging tot preventieve censuur en dat gaat rechtstreeks in tegen de persvrijheid. Interessant is hoe de dienst zich in de rechtbank gaat opstellen. Ze zullen toch moeten laten zien wat het concrete gevaar is: waarom moeten die tien woorden tot staatsgeheim verklaard worden? Daarmee lopen ze het risico dat ze hun eigen geheimhoudingsplicht moeten overtreden. Waarna er geen zaak meer is tegen de journalist. Via Twitter laat Modderkolk weten dat de AIVD daarom een volledig publicatieverbod eist van alle juridische stappen van de dienst. 'Tevens verzoekt de AIVD om - nu alvast - gedaagden te verbieden mededeling te doen aan derden omtrent alle informatie over dit proces'. De inlichtingendienst belemmert niet alleen de persvrijheid, maar ook de openbaarheid van juridische procedures.

Met het kort geding tegen de Volkskrant-journalist over de tekst van zijn boek en de dreiging met aangifte vanwege een strafbaar feit (die volgens Nieuwsuur inmiddels is ingetrokken) hebben we nu in korte tijd het derde geval van intimidatie van de Nederlandse staat tegen journalisten en klokkenluiders die informatie over het handelen van de overheid naar buiten willen brengen.

Brazilië zoekt naar wraak op Glenn Greenwald

Begin vorige maand publiceerde The Intercept van de Amerikaanse journalist Glenn Greenwald via een lek verkregen aanwijzingen dat de Braziliaanse corruptie-onderzoeker Moro zelf vals spel heeft gespeeld. 'Als onderzoeksrechter in de zuidelijke stad Curitiba was Moro jarenlang de belangrijkste aanjager van het Wasstraat-onderzoek. De Braziliaanse editie van The Intercept kreeg echter een berg aan chatberichten, audiofragmenten, video’s en foto’s in handen die aantonen dat Moro zaken in het geheim afstemde met aanklagers van het Lava Jato-team. Zulke samenspanning zou juridisch vals spel zijn,' schrijft de NRC. Door toedoen van Moro verdween de populaire linkse ex-president Lula da Silva achter de tralies en kon hij geen rol meer spelen in de presidentsverkiezingen die vorig jaar werden gewonnen door de uiterst rechtse Jair Bolsanaro. Moro promoveerde tot minister van Justitie.

Uit het berichtenverkeer tussen Moro en de aanklagers dat The Intercept openbaar heeft gemaakt 'blijkt hoe hij hun onderzoekslijnen aanbeveelt die Lula in verband kunnen brengen met een dubieuze transactie rond een strandhuis. In een andere conversatie valt te lezen hoe onderling paniek uitbreekt nadat het Hooggerechtshof heeft bepaald dat de krant Folha de São Paulo de ex-president kort voor de stembusgang zou mogen interviewen in diens cel.'

De onthullingen van The Intercept zorgden voor grote beroering in Braziliaanse regeringskringen. Er werd opgeroepen Greenwald, die in Brazilië woont, het land uit te zetten. Vorige week werd bekend dat de politie Greenwald's financiën gaat onderzoeken. De politie ontkent en zegt alleen onderzoek te doen naar het lek uit het team van de witwas-operatie. Journalisten zijn er niet gerust op. “It’s not only an outrageous attack on press freedom, but a gross abuse of power,” zei Trevor Timm, directeur van Freedom of the Press.

Glenn Greenwald (foto van Wikipedia.nl) is de journalist die in 2013 voor  The Guardian het verhaal van Edward Snowden over de spionageactiviteiten van de Amerikaanse geheime dienst NSA naar buiten bracht. In 2014 richtte hij The Intercept op voor publicaties van onderzoeksjournalisten en commentaren op de actuele politiek.

Hieronder updates van 13 juli en 16 juli

Klokkenluider Belastingdienst geschorst

De Belastingdienst heeft volgens Trouw disciplinaire maatregelen genomen tegen een ambtenaar in de slepende affaire rond de kinderopvangtoeslag. De ambtenaar zou interne stukken van de Belastingdienst naar buiten hebben gebracht, die door de fiscus werden achtergehouden in rechtszaken tegen gedupeerde ouders. De ouders moesten, naar nu blijkt ten onrechte, toeslagen terugbetalen en zijn daarvoor in beroep gegaan. Staatssekretaris Snel staat onder grote druk vanwege de fouten van de Belastingdienst en ook vanwege zijn weigering om de opdracht voor een intern onderzoek naar de affaire openbaar te maken.

Volgens bronnen van Trouw en RTL Nieuws ziet de betrokken ambtenaar zich niet als klokkenluider, maar is het iemand die een ‘ernstige misstand’ wilde voorkomen en slechts ‘ontbrekende gegevens’ doorgaf, omdat die volgens de wet in een dossier horen te zitten. Maar zijn meerderen zien het doorgeven van de ontbrekende stukken als 'schending van het ambtsgeheim'. Kamerleden hebben negentig vragen over de zaak ingediend, waaronder de vraag naar de omgang met klokkenluiders.

Trouw-columnist Stevo Akkerman reageert vandaag met een boos stukje waarin hij de ambtelijke bureaucratie ernstige verwijten maakt. De schorsing van de klokkenluider toont volgens hem aan dat daar de neiging bestaat 'om het belang van de eigen organisatie boven dat van de burger te stellen en zichzelf niet gebonden te achten aan de voorschriften die gelden voor de bevolking. Minder deftig uitgedrukt: om zich te gedragen als een wetteloze bende.' Waarom wordt degene die het verhinderen van een eerlijke rechtsgang voorkomt gestraft? 'De rechtsstaat hapert als de overheid zelf onzuiver handelt en dan is het uitstekend als ambtenaren lekken.'

Justitie drijft Manning in faillissement

Vorige maand heeft een rechter in de Amerikaanse staat Virginia Chelsea Manning voor de tweede keer gevangen gezet vanwege haar weigering om te getuigen voor de Grand Jury over haar contacten met Wikileaks. Daarbij bepaalde hij dat ze vanaf half juni een boete van 500 dollar per dag moet betalen als ze volhardt in haar standpunt. Die boete is vorige week zondag ingegaan. Donderdag heeft ze de rechtbank ontheffing van de boete gevraagd. Ze is eenvoudig niet in staat het bedrag op te brengen. Ze heeft inmiddels haar appartement al opgegeven en verwacht deze week failliet te gaan.

Haar advocaten hebben eerder ook al duidelijk gemaakt dat het zinloos is Manning boetes op te leggen omdat ze toch niet van plan is toe te geven. Het opleggen van boetes zou verdedigd kunnen worden als er daardoor een kans bestaat dat de aangeklaagde alsnog overstag gaat. Dat helpt soms  om onwillige aangeklaagde bedrijven te dwingen over de brug te komen. Maar hier is daarvan geen sprake. 'De boete en haar gevangenisstraf zijn daarom in feite een straf, ook al is ze niet beschuldigd van een misdrijf.' 

Chelsea Manning weigert te getuigen omdat ze het Grand Jury systeem principiëel afwijst. Bovendien, zegt ze, heb ik alles over het lekken van documenten naar Wikileaks al gezegd voor de krijgsraad en is er niets toe te voegen dat gebruikt kan worden in een proces tegen Julian Assange. 

Volgens de Amerikaanse journalist Kevin Gosztola van Shadowproof, die Mannings zaak van nabij volgt, gaat Justitie er van uit dat ze via Manning Assange kunnen veroordelen. "Hun hele idee is dat Julian Assange Chelsea Manning heeft aangeworven om voor hem te werken en documenten te stelen namens WikiLeaks," Maar Manning houdt vol dat ze geheel zelfstandig handelde. Justitie zou zich volgens Gosztola wel eens kunnen misrekenen met het vasthouden van Manning. Hij acht het niet onwaarschijnlijk dat de uitspraak van de rechter als onconstitutioneel kan worden afgewezen. 

[foto: Chelsea Manning mural uit 2013 van Timothy Krause CC]

Uitleveringszaak Assange opgeschoven naar eind februari 2020

Eerst boeten in het Verenigd Koninkrijk.

Een Britse rechter heeft bepaald dat Julian Assange eerst een straf van vijftig weken in een Britse cel moet uitzitten voordat het uitleveringsverzoek van de Verenigde Staten verder wordt behandeld. Die straf krijgt hij omdat hij zeven jaar geleden op borgtocht vrij was gelaten en toen asiel zocht in de ambassade van Ecuador. Met medewerking van dat land is hij daar onlangs door de politie opgehaald en overgebracht naar een Britse cel. Het uitleveringsverzoek van de VS is inmiddels door de Minister van Binnenlandse Zaken Javid goedgekeurd. Zweden, dat ook nog een appeltje met hem te schillen heeft, zal zijn uitlevering niet eisen na een uitspraak van de rechtbank dat hij niet in voorarrest hoeft te blijven.

Of de Britse rechter begin volgend jaar zomaar akkoord gaat met het uitleveringsverzoek is nog de vraag. De Amerikanen hebben de aanklachten tegen Assange uitgebreid met overtredingen van de spionagewet die betrekking hebben op het lekken van staatsgeheimen door ambtenaren. Dit is door verschillende media als intimiderend bestempeld en in strijd met de persvrijheid. Als Assange veroordeeld wordt voor het naar buiten brengen van gelekte gegevens zijn verschillende kranten en televisiestations ook niet meer zeker van de vrijheid om dergelijke informatie te publiceren. Assange zei afgelopen vrijdag bij de rechtszaak dat de regering de pers probeert te misleiden door Wikileaks voor te stellen als iets anders dan andere media. Zijn advocaat Mark Summers spreekt over een 'schandalige en frontale aanval op de rechten van journalisten en de vrije meningsuiting'

Nederlandse Justitie op jacht naar klokkenluiders

Minister Grapperhaus komt onder druk van zijn ambtenaren terug op belofte

Eind 2017  onthulde Nieuwsuur dat het ministerie van Justitie druk had uitgeoefend op onderzoekers van het WODC die een rapport hadden geschreven over legalisering van de wietteelt. Die beïnvloeding was intern al eerder aan de orde gesteld door onderzoeker Marianne van Ooijen. Nieuwsuur kwam in het bezit van documenten die haar klachten ondersteunden. In de Tweede Kamer sprak de net aangetreden minister Grapperhaus (CDA) er zijn afkeuring over uit. Daarbij zei hij dat hij niet op zoek zou gaan naar de klokkenluiders die Nieuwsuur aan de documenten hadden geholpen. Dat past  niet in de cultuur die ik voorsta, zei hij. Hij prees van Ooijen voor haar rol als interne klokkenluider.

Nu heeft het OM alsnog een strafzaak geopend om te achterhalen welke bronnen binnen het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) contact hebben gehad met Nieuwsuur. In Nieuwsuur verklaarde de minister dat hij er niet op zat te wachten, maar dat hij een onderzoek wel terecht vindt als strafbare feiten zijn geconstateerd. Het zou gaan om het schenden van het ambtsgeheim. Volgens het ministerie staat het delen van de informatie met Nieuwsuur „op gespannen voet staat met de integriteit die de overheid dient te waarborgen als goed werkgever”. Ook zou het lek „ondermijnend zijn voor het onderlinge vertrouwen” en de privacy van medewerkers van het ministerie schaden.

In een uitzending van Nieuwsuur suggereerde politiek verslaggever Arjan Noorlander dat de minister door zijn eigen ambtenaren onder druk is gezet. Kamerleden reageren zorgelijk (Madeleine van Toorenburg, CDA) tot ronduit afwijzend (Michiel van Nispen, SP).

Hoe het onderzoek ook gaat aflopen, het zal zonder meer het beoogde effect hebben: ambtenaren afschrikken om informatie naar buiten te brengen die de overheid in kwaad daglicht kan stellen. Grapperhaus had zich voorgenomen na alle doofpotaffaires op het ministerie van Justitie een andere cultuur te bevorderen. Hij is in de korte tijd van zijn bewind al een staatssecretaris kwijtgeraakt die struikelde over een beroerde manier van communiceren. Hij zal het nu zelf opnieuw moeilijk krijgen in de Tweede Kamer. De uitkomst van het debat is ongetwijfeld spannend voor de betrokken bewindslieden en sensatiebeluste media. Maar het belang van burgers, waar het werkelijk om gaat, is dat ook ambtenaren de ruimte zouden moeten krijgen om zonder strafrechtelijke vervolging misstanden aan de kaak te stellen.

[Foto: Aftrap van het derde Nationale actieplan Open Overheid 2018-2020. Sebastiaan van der Burg cc.]

Duitse minister wil geheime diensten toestaan journalisten te hacken

Minister Horst Seehofer (CSU) van Binnenlandse Zaken werkt aan plannen om de geheime diensten meer armslag te geven bij het surveilleren van journalisten.

Volgens een door Netzpolitik.org gepubliceerd wetsontwerp zouden Duitse inlichtingendiensten de servers, computers en smartphones van mediabedrijven, uitgevers en onafhankelijke journalisten mogen hacken. Sinds twee jaar was het voor de politie al mogelijk (potentiële) criminelen te volgen door al hun IT-apparaten, waaronder ook bv. auto's, te hacken en met z.g. 'Staatstrojaner' te infecteren. Journalisten en enkele andere beroepsgroepen die met vertrouwelijke informatie werken waren tot nu toe uitgezonderd. Maar daar wil Minister Seehofer nu een einde aan maken. Hij wil de wet, waarover overigens nog procedures lopen bij het grondwettelijk hof, verder uitbreiden en geheime diensten de mogelijkheid geven ook in te breken bij de media.

Als de geheime diensten op deze manier toegang krijgen tot de redacties van kranten, tijdschriften, omroepen en online media kunnen journalisten geen garantie meer geven voor de bronbescherming. Dat heeft grote gevolgen voor hun beroepsuitoefening, schrijft Reporter ohne Grenzen (ROG). Daarbij komt ook nog dat de geheime diensten anders dan voorheen de data die zij door de inbraak hebben verkregen zullen mogen delen met de politie. Onderzoeksjournalisten zullen het dan moeilijker krijgen informatie in te winnen. De risico's voor klokkenluiders die bereid zijn de pers te woord te staan nemen toe. De onafhankelijkheid van de media en de persvrijheid staan op het spel.

Seehofer moet nog wel zijn coalitiegenoot SPD overtuigen. Minister van Justitie, Katarina Barley, heeft zich al tegen zijn plannen verzet. Zij vertrekt binnenkort naar het Europees Parlement als leider van de Duitse SPD-delegatie. Wat haar opvolger vindt is niet bekend, maar in SPD-kringen is veel kritiek te horen op de plannen van Seehofer. De Duitse Journalistenvakbond noemt ze onacceptabel en roept de minister op ze te laten vallen. Seehofer blijft zich verdedigen met verwijzing naar de terroristenbestrijding. Het is een van de onderwerpen die de 'GroKo' de grote coalitie tussen CDU/CSU en SPD op dit moment steeds meer aan het wankelen brengt.

Foto: EPP (cc)

Russische onderzoeksjournalist gevangen gezet en mishandeld

De Russische aanpak van onwelgevallig nieuws (Update onderaan)

Ivan Golunov van de onafhankelijke nieuwssite Meduza is donderdag in Moskou gearresteerd op verdenking van drugshandel. Zijn advocaat zegt dat hij op het politiebureau gewond is geraakt en dat het lang duurde voordat er een dokter bij kwam. Golunov kreeg een dag geen eten en mocht niet slapen. Vrijdagavond verscheen een filmpje van Golunov op social media waarop hij zijn verwondingen liet zien. De advocaat vermoedt dat de drugs door de politie in zijn rugzak zijn gestopt. Golunov ontkent het bewuste pakje eerder gezien te hebben. De politie vond het in eerste instantie kennelijk ook niet eens nodig om onderzoek te doen dat aantoont dat de gevonden drugs van Golunov zijn. Wel werd via sociale media een film verspreid die moest aantonen dat er meer drugs in zijn appartement zijn gevonden, maar die blijkt helemaal niet in zijn woning te zijn opgenomen. De film is inmiddels verwijderd.

Galina Timchenko, manager van Meduza hoofdredacteur Ivan Kolpakov geloven in zijn onschuld. Ze denken dat hij opgepakt is voor zijn onderzoek en zijn vele publicaties over corrupte politici, zakenmensen en fraudegevallen. 'We gaan nog uitvinden wie er achter zijn arrestatie zit en dat zullen we laten weten', beloven ze. Op de site van Meduza is een aantal van zijn artikelen te lezen in het Engels. Daarbij ook een artikel van anderhalf jaar terug over de manier waarop de Russische overheid de media online volgt en straft.

Australische publieke omroep overvallen

De Australische politie is vandaag bij de publieke omroep ABC binnengevallen en heeft meer dan 9000 documenten doorzocht, inclusief duizenden interne emals. Gisteren was er ook al een huiszoeking geweest bij Annika Smethurst, een dagbladjournalist, die vorig jaar schreef over een plan om de Australische bevolking te bespioneren. Een radiojournalist meldt dat er een onderzoek tegen hem loopt vanwege uitzendingen over de opvang van asielzoekers.

De inval bij ABC zou te maken hebben met berichtgeving uit 2017 van de omroep over het optreden van Australische troepen in Afghanistan. VPRO's Bureau Buitenland interviewde ABC-journalist Paul Berry. Hij vertelde dat een wet uit 1914 ter bescherming van de nationale veiligheid de politie toestemming geeft zo'n inval te doen, maar of de vervolging gaat lukken is nog de vraag. Er is onder deze wet nog nooit een journalist vervolgd. De klokkenluider was in dit geval bekend en wordt al vervolgd.

De verontwaardiging in Australië is zeer groot. Men ziet het als een poging van de nieuwe Australische regering om journalisten af te houden van het publiceren van onthullingen over het optreden van de overheid. Berry: 'Deze regering haat kritiek. Het is intimidatie'.

'Je verwacht zoiets in een autoritair land, maar niet in een democratie,' twitterde Reporters Sans Frontières in een reactie op dit nieuws.

Caitlin Johnstone ziet een toename van politie-invallen bij media. De relatie met de aanklacht tegen Julian Assange lijkt waarschijnlijk.

"Er hoeft niet noodzakelijk sprake te zijn van een centraal geplande samenzwering; het kan gewoon het natuurlijke resultaat zijn van een ziek imperium dat ziet aankomen dat het veel meer oorlog, leugens en bedrog nodig heeft om ineenstorting te voorkomen, en dat dienovereenkomstig reageert. Toen de Assange-lijn eenmaal was overschreden, was er een precedent geschapen voor andere regeringen in het rijk om te beginnen met dingen te doen die ze toch al hadden willen doen."

Update 8 juni

Neil Gaughan, hoofd van de Australische Federale Politie, heeft toegegeven dat de inval is gedaan om tegemoet te komen aan afspraken tussen zijn land, de VS, het Verenigd Koninkrijk, Canada en Nieuw-Zeeland over geheimhouding van informatie die zij onderling uitwisselen ( in het kader van de Five Eyes).Ongeacht waar die informatie over gaat: “The issue of whether or not the public has the right to know is really not an issue that comes into our investigation process.”

Foto: clement127 CC.

Franse journalisten onder druk gezet door geheime dienst

Drie journalisten zijn vorige maand door de Franse geheime dienst verhoord na onthullingen over wapenleveranties aan Saoedi-Arabië. De journalisten Geoffrey Livolsi en Mathias Destal van de onafhankelijke nieuwssite Disclose en Benoît Collombat van Radio France kregen te horen dat ze mogelijk vervolgd worden voor het onthullen van staatsgeheimen. De regering probeert hen zo te dwingen om hun bronnen prijs te geven.De journalisten hebben geweigerd de vragen van de geheime dienst te beantwoorden. Ze zien dit onderzoek als een aanval op de persvrijheid.

De groene Europarlementariërs Yannick Jadot en Sven Giegold hebben gezamenlijk opgeroepen de wapenleveranties aan Saoedi-Arabië in overeenstemming met eerdere uitspraken van het Europarlement te stoppen en de persvrijheid te respecteren. In Frankrijk heeft president Macron eerder verklaard dat de wapens die Frankrijk levert niet ingezet zouden worden in de oorlog van de Saoedi's in Jemen. Zijn eigen geheime dienst heeft echter vastgesteld dat dit wel het geval is. En de onthulling daarvan heeft geleid tot het onderzoek van de dienst waarin de journalisten zijn verhoord.

Jadot en Giegold:

Terwijl de misleiding van het publiek door de regering nog steeds geen consequenties heeft gehad worden degenen die het schandaal onthulden vervolgd. Ze riskeren een straf van vijf jaar gevangenis of een boete van maximaal 750.000 euro.

Chelsea Manning moet vrij!

De vervolging van klokkenluiders bedreigt de persvrijheid.

Chelsea, voorheen Bradley, Manning was tot 2010 een data-analist in het Amerikaanse leger, werkzaam in Irak. In 2010 lekte ze honderdduizenden diplomatieke en militaire documenten aan klokkenluiderswebsite WikiLeaks uit verontwaardiging over het gebrek aan moreel besef dat ze aantrof in het handelen van het Amerikaanse leger. Een van de bekendste documenten die in de openbaarheid kwam was een video waarop te zien is dat onschuldige burgers vanuit een helicopter rücksichtslos worden neergeschoten.
Over haar toenmalige motieven zei ze:

….. toen ik in Irak zat en dagelijks de geheime militaire rapporten las begon ik te twijfelen aan het morele karakter van waar we mee bezig waren. Rond deze tijd realiseerde ik me dat we bij onze pogingen om het hoofd te bieden aan het risiko dat de vijand voor ons oplevert onze menselijkheid zijn kwijtgeraakt. We hebben er bewust voor gekozen om zowel in Irak als in Afghanistan het menselijk leven zonder waarde te verklaren. Als we onschuldige burgers doodden kozen we ervoor om, in plaats van de verantwoordelijkheid voor ons gedrag te accepteren, alles te verbergen achter het gordijn van de nationale veiligheid en de geheime inlichtingen om publieke aansprakelijkheid te ontlopen.

In 2013 werd Manning voor het lekken van staatsgevaarlijke informatie door de krijgsraad veroordeeld tot 35 jaar gevangenisstraf. President Obama liet haar in 2017 aan het eind van zijn ambtstermijn vrij. Maar begin dit jaar is ze opnieuw vastgezet omdat ze niet wil getuigen voor een Grand Jury tegen Wikileaks en Julian Assange. Ze kwam na 62 dagen weer even op vrije voeten, maar kreeg onmiddellijk een nieuwe dagvaarding om te verschijnen voor de Grand Jury. Nu ze blijft weigeren is ze weer vastgezet voor onbepaalde tijd. Als ze volhoudt moet ze straks ook nog een boete betalen die kan oplopen tot 1000 dollar per dag.