Persvrijheid in de VS onder druk

Op de World Press Freedom Index van Reporters Sans Frontières (RSF) staat de VS met een 48e plaats niet erg hoog genoteerd. Met een president die de pers 'de vijand van het volk' noemt hoeft het niet te verbazen dat dit land de afgelopen jaren is gedaald op de thermometer van de persvrijheid wereldwijd. Maar of de betekenis daarvan overal doordringt is de vraag. De associatie van de VS met vrijheidsrechten is diep ingebakken in de publieke opinie. De reputatie van de Amerikanen is zo groot dat de kwaliteit van het nieuws uit de Verenigde Staten vooralsnog door de meeste media min of meer gelijkgeschakeld wordt aan de nieuwsvoorziening in (Noord-)Europese landen boven aan de lijst van RSF.

Een brede coalitie van organisaties die zich zorgen maken over het persvrijheid in de VS probeert nu met de U.S. Press Freedom Tracker duidelijk te maken dat er echt iets aan de hand is in Trumpland. En ook dat het niet alleen aan het Witte Huis ligt. Media berichten doorgaans vooral over incidenten, maar een overzicht van een reeks incidenten geeft pas een beeld van een trend. En die trend is bepaald niet gunstig voor de Amerikaanse journalisten. Journalisten in de Verenigde Staten worden geconfronteerd met vijandigheid van de kant van lokale en federale overheden, en een groeiend aantal juridische bedreigingen voor zichzelf en hun bronnen.


De Press Freedom Tracker heeft voor 2019 tot nu toe al tientallen incidenten gemeld waarbij journalisten werden gehinderd bij de uitoefening van hun beroep. Daaronder 29 gevallen van fysieke aanvallen op journalisten, in de meeste gevallen gepaard gaande met vernieling van apparatuur. Ook zijn 28 gevallen gemeld waarin de journalist de toegang werd geweigerd tot een bijeenkomst van een overheidsorganisatie. Buitenlandse journalisten melden ook incidenten aan de grens. Een Britse journalist werd in Los Angeles door een douanebeambte ondervraagd 'of hij ooit had gewerkt voor de fake news media die leugens verspreiden over het Amerikaanse volk.' De ambtenaar ging daarmee duidelijk buiten zijn boekje, maar een vergelijkbaar incident deed zich eerder dit jaar voor en dat is een teken aan de wand voor de sfeer die in het land heerst over de pers.

Gevallen waarin de journalist voor de rechter gedaagd wordt gaan vaak over onthullingen van klokkenluiders. Opvallend is de zaak tegen Kirk Allen, een journalist uit Illinois, die onlangs gedagvaard werd vanwege de openbaring van stukken die hij via een Wob-procedure had gekregen. Allen was eerder ook al enkele malen gedagvaard vanwege zijn berichtgeving over het optreden van de lokale overheid in Edgar County. Rechtszaken tegen journalisten zijn populair bij autoriteiten die bang zijn voor kritiek omdat er een chilling effect van uit kan gaan. Het kan andere journalisten en klokkenluiders ontmoedigen om een risico te nemen met de openbaring van gevoelige informatie. 

De Press Freedom Tracker mag beschouwd worden als waarschuwing, en niet alleen voor de situatie in de VS. Want er wil nog wel eens wat uit dat land 'overwaaien' naar Europa. En de kans daarop is groter naarmate de trend achter alle incidenten die gemeld worden niet serieus wordt genomen.

[foto: IoSonoUnaFotoCamera CC]