AIVD klaagt journalist aan

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) heeft een kort geding aangespannen tegen Volkskrant-journalist Huib Modderkolk. De AIVD zag zich ook "gedwongen" aangifte te doen tegen Modderkolk vanwege het "voornemen" staatsgeheimen openbaar te maken. De journalist heeft een boek geschreven over digitale spionage dat binnenkort zal worden gepubliceerd. De AIVD heeft de tekst gezien en op verzoek van de dienst heeft Modderkolk enkele aanpassingen gemaakt. Modderkolk: 'De punten die ze overtuigend hebben gebracht, heb ik aangepast, maar een aantal punten waren niet overtuigend en het blijft een journalistieke afweging. Als ik nog meer informatie moet weghalen komt de geloofwaardigheid van het boek in het gedrang. Dat betekent dat er vrij weinig overblijft van wat ik over een bepaalde operatie kan schrijven. Bovendien zie ik niet hoe mensen door deze informatie alsnog in gevaar kunnen komen'. Verder zegt hij: 'De AIVD heeft de kans gehad me van meer informatie te voorzien om me op andere gedachten te brengen.'
Maar daar wilde de AIVD niet aan. Volgens de dienst gaat het om tien woorden die staatsgeheime informatie bevatten. 'Ze kunnen niet op deze manier gepubliceerd worden, want dat betekent mogelijk levensgevaar voor een bron. Onze wettelijke plicht is het beschermen van onze informatie en bronnen,' aldus een woordvoerder.

Preventieve censuur

Advocaat Christiaan Alberdingk Thijm vindt een aangifte tegen Modderkolk vanwege zijn voornemen tot publicatie "volstrekte onzin". Het is een poging tot preventieve censuur en dat gaat rechtstreeks in tegen de persvrijheid. Interessant is hoe de dienst zich in de rechtbank gaat opstellen. Ze zullen toch moeten laten zien wat het concrete gevaar is: waarom moeten die tien woorden tot staatsgeheim verklaard worden? Daarmee lopen ze het risico dat ze hun eigen geheimhoudingsplicht moeten overtreden. Waarna er geen zaak meer is tegen de journalist. Via Twitter laat Modderkolk weten dat de AIVD daarom een volledig publicatieverbod eist van alle juridische stappen van de dienst. 'Tevens verzoekt de AIVD om - nu alvast - gedaagden te verbieden mededeling te doen aan derden omtrent alle informatie over dit proces'. De inlichtingendienst belemmert niet alleen de persvrijheid, maar ook de openbaarheid van juridische procedures.

Met het kort geding tegen de Volkskrant-journalist over de tekst van zijn boek en de dreiging met aangifte vanwege een strafbaar feit (die volgens Nieuwsuur inmiddels is ingetrokken) hebben we nu in korte tijd het derde geval van intimidatie van de Nederlandse staat tegen journalisten en klokkenluiders die informatie over het handelen van de overheid naar buiten willen brengen.


Ministerie van Justitie

Bijna een maand geleden kwam naar buiten dat het OM op aangifte van het Ministerie van Justitie een strafrechtelijk onderzoek doet tegen het lekken van informatie over de inmenging van het ministerie bij onderzoeken van het WODC. Voor de top van het ministerie was dit kennelijk nog niet genoeg, want onlangs werd bekend dat de tweede man op het ministerie, Ronald Barendse, het onderzoek van het OM heeft doorkruist door zelf ook medewerkers te ondervragen. Toen dat via Nieuwsuur bekend werd kon minister Grapperhaus niets anders doen dan daar afstand van nemen. De ambtenaar heeft vervolgens zijn functie ter beschikking gesteld.

Belastingdienst

Een ambtenaar van de Belastingdienst die stukken openbaar maakte voor een rechtszaak die door de dienst waren achtergehouden werd geschorst. De rechtszaak gaat over onterecht teruggevorderde toeslagen voor kinderopvang, inmiddels een mega-affaire waarover staatssekretaris Menno Snel met moeite de Tweede Kamer tevreden kon stellen. Na uitvoerige excuses en de belofte dat het ten onrechte teruggevorderde geld weer aan de gedupeerde ouders zal worden teruggegeven beloofde hij ook dat hij zich er persoonlijk sterk voor zal gaan maken dat de klokkenluider geen sancties worden opgelegd.

Mediavrijheid

Leon Willems, directeur van Free Press Unlimited gaf vanavond in VPRO's Bureau Buitenland commentaar op de acties van de AIVD vanuit Londen waar hij een internationaal congres over mediavrijheid bijwoont. Hij wijst op een gevaarlijke trend en geeft als voorbeeld ook de recente aanslag op de persvrijheid in Australië. Bij alle mooie woorden die aan persvrijheid elders worden gewijd denken veel staten dat ze in eigen land alles kunnen doen. Ze zullen toch moeten accepteren dat journalisten kritiek uitoefenen op het optreden van de overheid. Als dat niet meer mogelijk is 'hebben we het kind met het badwater weggegooid'.

Update 13 juli:
In een kort geding achter gesloten deuren heeft de rechtbank bepaald dat Modderkolk de gevraagde passages alsnog moet aanpassen voor de publicatie van zijn boek.
Marc van Breda, hoofd juridische zaken bij De Persgroep geeft commentaar op de affaire:

’Ik vind het tamelijk schokkend hoe de Nederlandse overheid soms probeert journalisten te intimideren…Dat de rijksoverheid vóór publicatie gaat procederen tegen een journalist, dat heb ik nog niet eerder meegemaakt.'

 Foto: Roel Wijnants CC (voormalig BVD-directeur Docters van Leeuwen bespied)