Steun voor Julian Assange en de persvrijheid

Nu het proces over de uitlevering van Assange aan de VS dichterbij komt neemt het aantal protesten tegen zijn behandeling en steunbetuigingen voor zijn vrijlating toe. De rapporten van de speciale VN-gezant inzake marteling, de Zwitserse jurist Nils Melzer hebben daaraan een belangrijke bijdrage geleverd.

In The Guardian neemt Roy Greenslade, professor in de Journalistiek aan de City University het op voor Assange. 'De uitlevering van Assange is een risico voor de persvrijheid', schrijft hij. 'Het doel van de aanklachten is het stoppen van klokkenluiders en het voorkomen dat de pers hen een platform geeft.' Hij roept de Britse uitgevers en journalisten op stelling te nemen. 

In Duitsland is door een aantal bekende schrijvers, kunstenaars en politici een initiatief gestart dat aandringt op vrijlating van Assange zodat hij na medische behandeling aangesterkt voor zijn rechten op kan komen.

Ongeacht de aantijgingen tegen Assange, dringen wij er bij het Verenigd Koninkrijk op aan om Julian Assange op grond van mensenrechten en om medische redenen onmiddellijk uit de gevangenis vrij te laten, zodat hij onder medisch toezicht kan herstellen en ongehinderd zijn fundamentele rechten kan uitoefenen.

De petitie verzoekt de Duitse regering in deze zin stappen te nemen bij het Verenigd Koninkrijk. Onder de ondertekenaars vinden we Sigmar Gabriel, voormalig minister van Buitenlandse Zaken voor de SPD, Jürgen Trittin en Daniel Cohn-Bendit van de Grünen, de schrijver/journalist Günther Wallraf, de uitgever Jacob Augstein, de schrijvers Elfriede Jellinek en Daniel Kehlmann en de filmregisseur Volker Schöndorf. Meer dan vijfduizend mensen hebben zich bij hen aangesloten.

De Duits-Nederlandse componist Iris ter Schiphorst componeerde  Assange – Fragmente einer Unzeit. Je zou het een muzikale tragedie kunnen noemen rondom Julian Assange. Het is een werk voor sopraan, ensemble en elektronica dat Ter Schiphorst componeerde voor Ensemble Modern. Ter Schiphorst is vooral getroffen door de wending in Assanges reputatie. 'Waar hij in 2010 nog werd bejubeld als een voorvechter van transparantie, daar wordt hij nu verguisd als een crimineel en een verkrachter.' Ze wil van Assange geen held maken, maar vindt wel 'dat er in de media voornamelijk over zijn karakter lijkt te worden gespeculeerd, terwijl de juridische feiten van tafel zijn verdwenen. Ik vind dat een gevaarlijke ontwikkeling, want de zaak Assange raakt aan urgente thema’s als persvrijheid en vrijheid van meningsuiting.'

Melzer onthult geknoei in Duits Journaal

VN-rapporteur Melzer deed afgelopen week verslag van zijn bevindingen in het Duitse Heute-Journaal van de ZDF (hier vanaf 13.34 en nog iets uitgebreider hier vanaf 25.38). Hij noemde het proces tegen Assange een 'modern heksenproces' met als doel een voorbeeld te stellen dat journalisten ervan moet weerhouden overheidsdata zonder toestemming van de autoriteiten te publiceren. Volgens Melzer hebben Zweden en het Verenigd Koninkrijk in dienst van de Verenigde Staten gehandeld bij de aanklachten en de arrestatie van Assange. Hij heeft het bewijs gezien dat er in 2010 met de aanklacht tegen Assange wegens verkrachting in Zweden is geknoeid. Dat was kort na de openbaarmaking door Wikileaks van documenten over de oorlog in Afghanistan. Hij meent dat de rechtsstaat door de behandeling van Assange is geschaad. Doorgaans is in westerse landen de rechtsstaat wel gewaarborgd. Maar dat verandert als de staat, of beter gezegd de inlichtingendiensten zich bedreigd voelen en dat is bij Wikileaks duidelijk het geval. Melzer zegt dat de straf die Assange wegens 'spionage' boven het hoofd hangt ver uitstijgt boven straffen voor oorlogsmisdaden.

Vorig jaar juni schreef Melzer al een opiniestuk, dat door verschillende grote media werd geweigerd,  waarin hij toegaf zelf lang aan Assange getwijfeld te hebben naar aanleiding van de verhalen over Assange's gedrag in de ambassade van Ecuador.

"Uiteindelijk drong het tot me door dat ik verblind was door propaganda en dat Assange systematisch was belasterd om de aandacht af te leiden van de misdaden die hij had blootgelegd........ Dit gaat niet alleen over het beschermen van Assange, maar ook over het voorkomen van een precedent dat waarschijnlijk het lot van de westerse democratie bezegelt. Want als de waarheid vertellen een misdaad is geworden, terwijl de machtigen straffeloosheid genieten, dan zal het te laat zijn om de koers te corrigeren. We hebben onze stem overgegeven aan censuur en ons lot aan ongeremde tirannie."

Raad van Europa

In een resolutie van de parlementaire Assemblee van de Raad van Europa over de vrijheid van de media is vorige week op initiatief van enkele parlementariërs een tekst ingevoegd waarin de 47 lidstaten van de Raad, die zich voornamelijk met mensenrechten bezighoudt, worden opgeroepen de vrijlating van Julian Assange te bewerkstelligen. Het amendement luidt:

"overweeg in dit verband dat de detentie en strafrechtelijke vervolging van Julian Assange een gevaarlijk precedent schept voor journalisten, en sluit u aan bij de aanbeveling van de speciale VN-rapporteur voor foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing die op 1 november verklaarde 2019, dat de uitlevering van de heer Assange aan de Verenigde Staten moet worden geblokkeerd en dat hij onmiddellijk moet worden vrijgelaten. "

 De Duitse regering heeft tot nu toe negatief gereageerd op de rapportage van Melzer en andere initiatieven die aandringen op vrijlating van Assange.

Wie mag zich journalist noemen?

Intussen wordt in kringen van journalisten een debat gevoerd over de status van Assange als journalist. De Amerikaanse autoriteiten die de uitlevering van Assange eisen noemen hem een spion en geen journalist. Sommige journalisten gaan daarin mee omdat ze hechten aan een duidelijk onderscheid tussen wie zich wel en wie zich niet journalist mag noemen. Wikileaks zou geen journalistiek medium zijn, hoogstens een bron. Er is immers geen sprake van een redactie.
Anderen wijzen op de gevaren van een strikte afbakening tussen een echte journalist en anderen die nieuws verspreiden. Het trekken van grenzen beperkt de persvrijheid. Glenn Greenwald:

"Persvrijheid raakt iedereen, niet alleen een selecte, bevoorrechte groep burgers die" journalisten "worden genoemd. Als officieren van justitie zelf kunnen beslissen wie onder de bescherming van de pers valt en wie niet, dan zal de persvrijheid krimpen tot de vrijheid van een kleine, gesloten priesterklasse van geprivilegieerde burgers die door de overheid tot journalisten worden benoemd."

 De persvrijheid beschermt het vrije verkeer van informatie, ongeacht wie er aan deelneemt. En aanvallen op die persvrijheid beginnen doorgaans juist in de grensgebieden van de journalistiek waar Wikileaks zich ophoudt. Die aanvallen zijn dan bedoeld om de gevestigde journalistiek te waarschuwen voor onderzoeken en onthullingen die het handelen van de staat in diskrediet kunnen brengen. Daar zit het belang voor de gevestigde journalistiek om op te komen tegen de vervolging van mensen als Assange, wat je verder ook van hem denkt. De vraag of hij journalist is of niet is van minder groot belang dan de vraag of informatie zoals Wikileaks die verspreidt de open samenleving en de democratie dient.

[Foto: Protest in Melbourne, 2010, John Englart CC ]